सन 2024-25 या वर्षात राज्यातील सर्व माध्यमांच्या व सर्व व्यवस्थापनाच्या शाळांमध्ये महावाचन उत्सव-2024 हा उपक्रम राबविणेबाबत शासनाचा आजचा महत्वपूर्ण निर्णय.

  सन 2024-25 या वर्षात राज्यातील सर्व माध्यमांच्या व सर्व व्यवस्थापनाच्या शाळांमध्ये महावाचन उत्सव-2024 हा उपक्रम राबविणेबाबत शासनाचा आजचा महत्वपूर्ण निर्णय.

सन 2024-25 मध्ये राज्यातील सर्व माध्यम आणि सर्व व्यवस्थापन शाळांमध्ये "महावचन उत्सव-2024" राबविण्याबाबत.

महाराष्ट्र शासन

शालेय शिक्षण आणि क्रीडा विभाग

शासन निर्णय क्रमांक: संकीर्ण-2024/P.No.217/SD-4 मादाम कामा मार्ग, हुतात्मा राजगुरू चौक,

मंत्रालय, मुंबई- 400 032.

तारीख: 16 जुलै 2024.

संदर्भ :- १)

शालेय शिक्षण आणि क्रीडा विभाग, शासन निर्णय क्रमांक संकीर्ण-2024/P.No.360/SD-4, दिनांक 22.11.2023.

२) महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई पत्र क्र. जा.ना. मॅप्रशिप/सशी/मावा/ 2024-25/1967, दिनांक 03.07.2024.

परिचय :-

व्यक्तिमत्व विकासासाठी वाचन हे महत्त्वाचे साधन आहे. वाचनामुळे ज्ञान वाढते, विचारांची क्षितिजे रुंदावते आणि माणसातील सर्जनशीलता वाढते. विविध साहित्य, कथा, कादंबऱ्या, आत्मचरित्र आणि शैक्षणिक पुस्तके वाचून नवीन माहिती आणि दृष्टीकोन आत्मसात होतो. वाचनाच्या सवयीमुळे भाषा कौशल्य सुधारते आणि व्यक्तिमत्व समृद्ध होते. वाचनामुळे तणाव कमी होतो आणि मेंदूला आराम मिळतो. तसेच, वाचनामुळे व्यक्तीला आत्मविश्वास आणि आत्म-साक्षात्कार मिळतो. त्यामुळे वाचन हा एक आवश्यक आणि उपयुक्त उपक्रम आहे. व्यक्तीच्या विकासासाठी आणि समाज आणि राष्ट्राच्या उन्नतीसाठी वाचन संस्कृती समाजात रुजवणे आवश्यक आहे.

शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांसाठी वाचन अत्यंत आवश्यक आहे. वाचनामुळे त्यांचा शिकण्याचा वेग वाढतो. वाचनाची सवय विद्यार्थ्यांच्या बौद्धिक विकासात भर घालते. तसेच वाचनामुळे त्यांना त्यांच्या आवडत्या क्षेत्रात प्रगती करण्याची संधी मिळते.

राज्यातील सर्व शाळांमध्ये "महाराष्ट्रातील वाचन चळवळ" च्या अंमलबजावणीबाबत 22 नोव्हेंबर 2023 रोजीचा निर्णय संदर्भ क्र. 1 येथील सरकारने निर्णय घेतला. मा. राज्यपाल आणि मुख्यमंत्री महोदयांच्या शुभेच्छा, मा. हा उपक्रम 05 डिसेंबर 2023 रोजी शालेय शिक्षण मंत्री यांच्या उपस्थितीत सुरू करण्यात आला. या उपक्रमात 66,000 शाळा आणि 52 लाख विद्यार्थी सहभागी झाले होते. या उपक्रमाला विद्यार्थ्यांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला. हा उपक्रम रीड इंडिया सेलिब्रेशनच्या सहकार्याने राबविण्यात आला. या उपक्रमाला रीड इंडिया सेलिब्रेशनने आर्थिक नुकसान भरपाईशिवाय पाठिंबा दिला.

वर्ष 2024-25 मध्ये SIG 1. 1.2 मध्ये केंद्र पुरस्कृत STARS योजनेअंतर्गत. 7 अंतर्गत मुख्य घटक फाउंडेशन साक्षरता आणि संख्यात्मकता या उपघटकांसाठी निपुन उत्सव, वाचन मोहीम आणि इतर राज्य उपक्रम रु. 875.00 लाख निधी उपलब्ध. या उपघटकांच्या अंमलबजावणीसाठी आणि सन 2023-24 मधील वाचन चळवळीच्या यशाच्या पार्श्वभूमीवर सन 2024-25 मध्ये सर्व माध्यमांच्या व सर्व व्यवस्थापन शाळांमध्ये "महावचन उत्सव-2024" राबविण्याची बाब राज्य सरकारच्या विचाराधीन होते.

सरकार निर्णय क्रमांक: सरकार-2024/P.No.217/SD-4

शासन निर्णय :-

हा शासन निर्णय रीड इंडिया सेलिब्रेशनच्या सहकार्याने राज्यातील सर्व माध्यम आणि सर्व व्यवस्थापन शाळांमध्ये सन 2024-25 मध्ये "महावचन उत्सव-2024" च्या अंमलबजावणीस मान्यता देतो. या उपक्रमासाठी, ज्येष्ठ अभिनेते श्री. अमिताभ बच्चन यांची ब्रँड ॲम्बेसेडर म्हणून निवड करण्यास सरकार मान्यता देत आहे.

या उपक्रमाचा तपशील पुढीलप्रमाणे आहे:-

1. उपक्रमांची व्याप्ती:-

राज्यातील सर्व माध्यमातील आणि सर्व व्यवस्थापन शाळांमधील इयत्ता 3री ते 12वी पर्यंतच्या सर्व विद्यार्थ्यांनी या उपक्रमात भाग घेणे अपेक्षित आहे. यासाठी इयत्ता 3री ते 5वी इयत्ता 6वी ते 8वी आणि इयत्ता 9वी ते 12वी अशा तीन श्रेणीनिहाय श्रेणी ठरवल्या जात आहेत:-

2. उपक्रमाची उद्दिष्टे:-

१) वाचन संस्कृतीला प्रोत्साहन देणे.

ii) विद्यार्थ्यांमध्ये पर्यायी वाचनाची गोडी निर्माण करणे.

iii) विद्यार्थ्यांना मराठी भाषा, मराठी साहित्य, मराठी संस्कृतीशी जोडणे. iv) विद्यार्थ्यांना दर्जेदार साहित्यिक आणि कवींची ओळख करून देणे.

v) विद्यार्थ्याच्या व्यक्तिमत्व विकासाला चालना देणे.

vi) विद्यार्थ्यांची सर्जनशीलता आणि भाषा संवाद कौशल्य विकासाला चालना देणे.

3. क्रियाकलाप कालावधी:-

22 जुलै 2024 ते 30 ऑगस्ट 2024 या कालावधीत "महावचन उत्सव-2024" हा उपक्रम राज्यातील सर्व व्यवस्थापन आणि सर्व माध्यम शाळांनी राबवायचा आहे.

4. क्रियाकलापाचे स्वरूप:-

1) या उपक्रमाच्या अंमलबजावणीसाठी, राज्य प्रकल्प संचालक, महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई यांनी एक योग्य वेब पोर्टल विकसित करावे आणि उपक्रमाच्या नोंदणीसाठी त्याचा तपशील राज्यातील सर्व शाळांना प्राप्त होईल याची खात्री करावी.

ii) या उपक्रमांतर्गत विद्यार्थ्याला त्याच्या आवडीनुसार व इच्छेनुसार अभ्यासक्रमाव्यतिरिक्त मराठी साहित्यातील प्रसिद्ध लेखकांचे विविध साहित्य, कथा, कादंबऱ्या, आत्मचरित्र इत्यादी वाचता येतात. ते साहित्य निवडतील आणि ते वाचतील.

iii) सर्व सहभागी विद्यार्थी वाचलेल्या पुस्तकावर प्रतिबिंबित करतील आणि ते प्रतिबिंब महावचन उत्सव 2024 च्या पोर्टलवर लिखित स्वरूपात अपलोड करतील. याची मर्यादा 150 ते 200 शब्दांची असेल.

iv) या उपक्रमात सहभागी होणारे विद्यार्थी महावचन उत्सव 2024 च्या पोर्टलवर वाचलेल्या पुस्तकाचा सारांश देणारी एक मिनिटाची व्हिडिओ/ऑडिओ क्लिप अपलोड करतील.

सरकार निर्णय क्रमांक: सरकार-2024/P.No.217/SD-4

v) गटशिक्षणाधिकारी आणि शिक्षणाधिकारी (प्राथमिक/माध्यमिक) हे अनुक्रमे तालुका स्तरावर आणि जिल्हा स्तरावर वाचनीय पुस्तकांचे ग्रंथालय प्रदर्शन आणि पुस्तक मेळावे आयोजित करण्यासाठी जबाबदार असतील. यासाठी त्यांनी त्यांच्या कार्यक्षेत्रातील शासकीय/खासगी ग्रंथालयाची मदत घ्यावी. क्षेत्रातील अधिकाधिक विद्यार्थ्यांनी या प्रदर्शनाला भेट द्यावी यासाठी उपरोक्त अधिकाऱ्यांनी सर्वतोपरी प्रयत्न करावेत.

5. अंमलबजावणी यंत्रणा:-

या उपक्रमाच्या अंमलबजावणीसाठी राज्य प्रकल्प संचालक, महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई यांची राज्यस्तरीय नोडल अधिकारी म्हणून नियुक्ती करण्यात येत आहे. रीड इंडिया सेलिब्रेशनच्या सहकार्याने सदर उपक्रम राबविण्यासाठी आवश्यक त्या सर्व उपाययोजना करण्याची जबाबदारी राज्य प्रकल्प संचालक, महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई यांची असेल. या उपक्रमाच्या अंमलबजावणीसाठी जिल्हा स्तरावर आणि तालुका स्तरावर शिक्षणाधिकारी (प्राथमिक/माध्यमिक) यांची नोडल अधिकारी म्हणून नियुक्ती करण्यात येत आहे. ही जबाबदारी बृहन्मुंबई महानगरपालिका कार्यक्षेत्राबाबत संबंधित समकक्ष अधिकाऱ्यांची असेल.

6. परीक्षा आणि पुरस्कार

i) वरील परिच्छेद 4 (iii) आणि (iv) मध्ये नमूद केलेल्या क्रियाकलापांसाठी तालुका, जिल्हा, शैक्षणिक विभाग आणि राज्य स्तरावर प्रथम, द्वितीय आणि तृतीय क्रमांकावर आलेल्या विद्यार्थ्यास बक्षीस स्वीकारले जाईल. बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या कार्यक्षेत्राचा दर्जा स्वतंत्र शैक्षणिक विभागाचा असेल. यासाठी विद्यार्थ्यांनी वाचलेल्या पुस्तकाच्या लिखित/व्हिडिओ/ऑडिओ क्लिपच्या आधारे त्यांचे मूल्यमापन केले जाईल. प्रत्येक स्तरावरील प्रथम, द्वितीय आणि तृतीय क्रमांकाचे विद्यार्थी तीन श्रेणींसाठी स्वतंत्रपणे निवडले जातील.

ii) बक्षिसांचे स्वरूप राज्य प्रकल्प संचालक, महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई यांनी ठरवावे.

शालेय शिक्षण व क्रीडा विभागाच्या आणखी एका स्वतंत्र शासन निर्णयानुसार मुख्यमंत्री माझी शाळा सुंदर शाळा- फेज-2 अभियान राबविण्यास मान्यता देण्यात येणार आहे. या शासन निर्णयानुसार सहभागी शाळांच्या कामगिरीचे मूल्यमापन करण्यासाठी केंद्र, तालुका, जिल्हा, शैक्षणिक विभाग आणि राज्यस्तरावर समित्या स्थापन करण्याचे प्रस्तावित आहे. मुख्यमंत्री माझी शुक्ल सुंदर शुक्ल फेज-II मधील सहभागी शाळांच्या कामगिरीचे मूल्यमापन करताना महावचन उत्सव-2024 उपक्रमातील सहभागी शाळांच्या कामगिरीचे मूल्यमापन करण्यासाठी त्याच समित्या आवश्यक असतील. मूल्यमापन प्रक्रिया 05.09.2024 रोजी नियोजित राष्ट्रीय शिक्षक दिन कार्यक्रमापूर्वी करावी लागेल. या उपक्रमात या उपक्रमासाठी राज्यस्तरीय पारितोषिक वितरण करण्याचा प्रस्ताव आहे

आहे

iv) महावचन उत्सव-2024 च्या प्रचार आणि प्रसारासाठी, राज्य प्रकल्प संचालक, महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई यांनी प्रचारासाठी उपलब्ध निधीपैकी रु.3 कोटी (अक्षरशः रु. तीन कोटी) निधी उपलब्ध करून द्यावा. आणि समग्र शिक्षा अभियान अंतर्गत प्रसार. सदर खर्चास शासन मान्यता देत आहे. माहिती व जनसंपर्क महासंचालनालयाच्या समन्वयाने यासंदर्भातील सर्वांगीण कार्यवाहीची जबाबदारी राज्य प्रकल्प संचालक, महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद, मुंबई यांची असेल.

परिपत्रक डाऊनलोड करण्यासाठी खालील लिंक वर क्लिक करा

                            Download